Trong cuộc sống, mỗi người chúng ta nếu không có tấm lòng thiện tâm nuôi dưỡng thì đời sống sẽ trở nên bức bách; khó có thể hưởng được hạnh phúc an lạc. Với người không có tâm tàm quý, bao nhiêu nỗi bất hạnh sẽ từ đó mà sinh khởi. Bởi, tàm quý là hai thiện tâm giúp chúng ta gìn giữ giới hạnh được trọn vẹn. Mặt khác, nó còn là sức mạnh cho giới hành giả tiến đến Niết bàn tối thượng. Để những tâm lý chướng ngại giải thoát được đẩy lùi, cũng như đem lại cuộc sống thanh tịnh, mỗi người chúng ta ngoài việc giữ giới cẩn thận, thì hãy nên biết sợ hãi và hổ thẹn khi lỡ phạm lỗi.
Hiểu về Tàm và Quý
Tàm có nghĩa là cảm giác hổ thẹn trước những hành vi phi đạo đức, gọi cách khác chính là lương tâm. Quý là e ngại hay dè chừng, lo sợ hậu quả của hành vi sai trái. Đức Phật dạy rằng con người kiềm chế được những hành vi bất thiện. Bởi vì trong tâm họ tồn tại lương tri và sự dè chừng trước hậu quả xấu.
Giáo pháp này có liên quan trực tiếp tới cách nghĩ của chúng ta như đã đề cập ở phần trên. Hổ thẹn và e ngại: chúng ta không muốn phải lo sợ trước những hậu quả đối với bản thân. Và chúng ta không muốn phải chịu hổ thẹn trước xã hội.
Ví dụ để hiểu rõ về Tàm và Quý
Hãy lấy một ví dụ để hiểu rõ điều này hơn. Giả sử một người đang đi trên đường thì nhìn thấy một chiếc ví bị đánh rơi bên lề đường. Chiếc ví ấy dày cộm, anh ta thấy rất rõ những đồng 50 đô la lộ ra từ miệng ví. Xung quanh chẳng có ai, anh ta hoàn toàn có thể nhặt chiếc ví lên. Người ấy cũng đang rất cần tiền. Chỉ một giây sau, trong đầu anh ta xuất hiện ý nghĩ: “Hãy nhặt ví lên lấy tiền mà dùng thôi!”. Giả sử người này là một tên trộm chuyên nghiệp. Nghĩa là anh ta chẳng hổ thẹn hay lo sợ gì khi lấy trộm. Chắc chắn anh ta không chần chừ một giây nào vét sạch tiền rồi vứt chiếc ví rỗng đi không?
Bây giờ, chúng ta hãy xét tới một đối tượng khác: một người đức hạnh. Anh ta biết rằng hành vi sai trái thì đầy cám dỗ. Nhưng sẽ chẳng mang lại kết quả gì ngoài đau khổ và nuối tiếc. Anh ta hổ thẹn khi làm những điều không phải. Cũng biết rằng hành vi sai trái sẽ tạo ra nhiều nghiệp xấu mà anh ta phải dành hết kiếp này và nhiều kiếp sau để trả nghiệp. Các bạn có nghĩ rằng một người như vậy sẽ đánh đổi thiện nghiệp của mình lấy vài tờ giấy gọi là tiền không? Dĩ nhiên là không. Bởi vì ngay tại thời điểm ý nghĩ tham lam ấy xuất hiện trong tâm. Tàm và Quý đã kiểm soát tâm và đưa anh ta ra khỏi hiểm cảnh.
Để bạn luôn tự chủ trong mọi tình huống
Bước đầu tiên để rèn luyện khả năng tự chủ là bạn phải hiểu rằng hạnh phúc không đồng nghĩa với dục lạc thế gian. Bạn cần thuyết phục bản thân tin vào điều ấy! Dục lạc từng mang lại được gì cho bạn? Món mỹ vị tuyệt vời nhất bạn từng nếm thử có xoa dịu được cơn thèm ăn của bạn trong những ngày sau không? Bài hát tuyệt vời nhất bạn từng nghe có xoa dịu được khao khát nghe thêm những bài hát khác hay hơn không?
Tất cả mọi người trên thế giới đều tìm kiếm hạnh phúc. Và có một cách chắc chắn để đạt tới mục tiêu đó. Không phải bằng việc thỏa mãn khao khát của con tim mà là kiểm soát suy nghĩ của bản thân. Hạnh phúc không đến từ thế giới bên ngoài mà hiện hữu ngay trong mỗi chúng ta. Hạnh phúc sẽ đến khi chúng ta ít khao khát hơn.
Cách tốt nhất để trưởng dưỡng khả năng tự chủ là thực hành Tàm và Quý. Bản chất của tâm là khi bạn càng nghĩ về một điều gì đó thì điều ấy sẽ càng khắc sâu. Nếu bạn kiên trì nghĩ tới những hậu quả của hành động bất thiện đối với bản thân và những người xung quanh. Bạn sẽ cảm giác hổ thẹn và e sợ trước những bất thiện nghiệp đó dù nhỏ nhất. Đây là phương pháp chân chính để rèn luyện khả năng tự chủ!
Kết luận
Trong bối cảnh suy đồi đạo đức nghiêm trọng như hiện nay thì tàm quý tức là tâm hổ thẹn và sợ hãi với cái ác cần được phát huy hơn nữa. Tàm quý vốn có sẵn trong tâm của mình mà vô tàm vô quý cũng có sẵn trong tâm của mình. Tùy theo sự dụng tâm mà thành pháp đen hay trắng, ác hay thiện. Cho nên, hãy xem tàm và quý là những đồ trang sức quý báu luôn khoác lên mình để hoàn thiện tự thân và góp phần “che chở cho thế giới” luôn được bình an.
Tóm lại, Tàm – Quý là một trong 11 thiện tâm sở. Là căn bản bước đầu cho việc tu tập của người con Phật đúng nghĩa. Sau khi Phật thành đạo triệt phá được ma quân nội tâm. Dẫn dắt đệ tử tiếp tục hành trình chuyển hóa nghiệp chướng, khai mở tuệ giác, Ma vương bất lực, tuyên thệ trước mặt đức Thế tôn:
Ta không phá được ngươi, ta thề sẽ phá đệ tử người sau khi người nhập diệt. Ăn cơm Như Lai, mặc áo Như Lai, ngồi tòa Như Lai, trụ xứ Như Lai để hủy pháp Như Lai. Đó là hiện tượng ngày nay đã xuất hiện khắp nơi mà trang mạng chỉ là một phát hiện nhỏ giữa cuộc sống bộn bề. Ma quân cũng như ma vương làm gì có Tàm-Quý!!!